Địa điểm và đường đến di tích
– Từ huyện lỵ Yên Châu xuôi về Hà Nội, cách huyện lỵ Yên Châu là 2,5km về phía tay phải là di tích cầu sắt Yên Châu.
– Từ di tích cầu sắt Yên Châu, ta rẽ tay phải về hướng Tây và đi lên khoảng 1km là tới di tích “Đồi phòng không”, nơi trận địa pháo cao sạ bảo vệ cầu sắt Yên Châu
Cầu sắt Yên Châu là cây cầu trọng điểm trên Quốc lộ 6A, con đường Quốc lộ duy nhất đi qua địa phận huyện Yên Châu, với địa hình một bên là núi cao, một bên là vực sâu cho nên đế quốc Mỹ đánh phá ác liệt chiếc cầu này để cắt đứt đường giao thông trên quốc lộ 6A với mục đích chia cắt viện trợ giữa Trung ương với vùng Tây Bắc và chiến trường phía Bắc Lào
Trong suốt thời kỳ chiến tranh phá hoại của Đế quốc Mỹ xâm lược, cây cầu nhỏ bé này phải chịu 270 trận oanh kích với 3100 quả bom. Mặc dù địch tập trung đánh phá, cùng với mưa lũ ác liệt, nhưng mạch máu giao thông vẫn được giữ vững. Chiến tranh nhân dân đã sinh ra giao thông nhân dân. Ở đây một cây cầu bị phá hoại thì 2-3 cây cầu khác mọc lên, một đoạn đường bị đứt thì có một đoạn đường mới xuất hiện với phương châm: “Xe chưa đi qua thì cột nhà không tiếc”. Nhiều người dân đã đem theo tre, gỗ, cột làm nhà để phục vụ việc đảm bảo giao thông.
Tại địa bàn xã Sặp Vạt, với lực lượng pháo cao xạ của bộ đội bảo vệ cầu, lực lượng dân quân trong xã có nhiệm vụ phối hợp với bộ đội bảo vệ cầu và đảm bảo mạch máu giao thông.
Trong lực lượng dân quân có một tiểu đội nữ dân quân gồm 10 chị em với nhiệm vụ chính là bảo vệ cầu và đảm bảo giao thông cho xe qua. Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đặt ra, trận địa của tiểu đội nữ dân quân xã Sặp Vạt được bố trí trên đỉnh một quả đồi đất, nằm ở độ cao 200m so với mặt đường 6. Với nhiệm vụ đánh trả máy bay Mỹ ở tầm thấp, khi chúng bay dọc Quốc lộ 6 để ném bom bắn phá hoại cầu, tiểu đội được trang bị 4 khẩu súng K44 và một khẩu trung liên
Thời gian bắn phá ác liệt nhất là vào tháng 5/1966, lợi dụng đầu mùa mưa, địch tập trung bắn phá dữ dội để hủy diệt chiếc cầu này, có ngày địch huy động tới 4-5 tốp máy bay bắn phá cầu và trận địa trực chiến. Mặc dù phải làm đường ngầm trong điều kiện nước chảy xiết, tiểu đội nữ dân quân vì công việc đã bỏ qua những phong tục của dân tộc mình. Trong đêm tối hoặc dưới ánh trăng, họ bỏ váy đen, mặc lần lót trắng, làm cọc tiêu, tín hiệu sống để xe qua ngầm an toàn. Tiêu biểu trong đội nữ dân quân là chị Cầm Thị Ế, Quàng Thị Lĩnh, xã Chiềng An (nay gọi là Sặp Vạt) đã dũng cảm tháo bom nổ chậm cứu đường, lấp hố bom, sửa chữa đường, đảm bảo giao thông thông suốt ngay trên các trọng điểm bắn phá của địch ở cầu Tà Vài, cầu sắt Yên Châu
Những thành tích này của chị em đã được thạc sỹ Trọng Loan trong chuyến đi công tác vùng Tây Bắc ghi nhận trong tác phẩm: “Người Yên Châu em bắn máy bay”. Bài hát ca ngợi những cô gái dân quân Yên Châu không những đi vào lòng những người dân Sơn La mà còn vang lên khắp cả nước.
